گشتی در سوغات خوشمره کرمان
در قسمت اول سلسله مطالب کرمان گردی پاییزی با ما، ده ها صنایع دستی این خطه زرخیر تاریخی و دیدنی کشور رو معرفی کردیم که از قالی کرمان تا حصیر بافی و پته دوزی و سیس بافی رو شامل می شد.
کرمان، در رتبه اول تولید و فروش صنایع دستی کشور قرار داره.همونجوریکه میدونید، کرمان، پهناور ترین استان کشور و یکی از پنج استان پر قدمت ایران حساب می شه که تاریخی قدیمی به قدمت سرزمین پارسیان داره.
تاریخ نوشته شده چند هزار ساله کرمان در کنار فرصتای گردشگری طبیعی و باستانی و تاریخی اون دلیل می شه تا مخاطبان و مشتاقان دیار کریمان در داخل و بیرون مرز کشور بسیار باشه.
اگه در پاییز امسال به دنبال جایی فوق العاده واسه گردش هستین که منحصر به فرد بوده و توشه و تحفه ای هم به یادگار داشته باشین، پیشنهاد ما دیار کریمان و مهد دلیران خطه جنوب یعنی کرمانه.جایی که ما اونو با پرتقال و پتها و قالیا و ارگ بمش که بزرگ ترین سازه خشتی دنیاس می شناسیم.جایی که ما اونو با کلوت شهدادش، گرم ترین نقطه کره زمین می شناسیم.جایی که ما اونو با باغ سنگی درویش خانش، یکی از باغای اسرار آمیز ایران می شناسیم.امروز شما رو با سوغات خوشمزه دیار کریمان آشنا می کنیم.
با ما همراه باشین و اول نگاهی به کرمان و سوغاتش در ادب پارسی داریم.
شاعر درست می گفت:به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل که گر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم
کرمان در ادب پارسی
کرمان، شهر کریمان، به واسطه اهمیتی که از نقطه نظرات جور واجور داشت، بارها به عنوان پایتخت ایران مطرح شد.
در بعضی دوره ها، چند پایتخت در کشور وجود داشته که همیشه، کرمان یکی از اونا بوده.
در عصر قراختائیان، در عصر آل بویه، در عصر آل مظفر و در این اواخر در عصر زندیه، کرمان، پایتخت ایران بود. پس از سقوط شیراز به وسیله آقا محمد خان قاجار، لطف علی خان زند، به کرمان رفت. در کرمان، زبون پارسی با لهجه شیرین کرمانی رواج داره و به خاطر مهاجرت اقوام جورواجور از جمله ترک، لر، لک و بلوچ، تنوع لهجه و گویش در اون دیده میشه. کرمان در ادبیات فارسی قدیمی ایران، بسیار دیده میشه. فردوسی، شاعر بزرگ پارسی گوی ایرونی درباره اش گفته:چو بگذشت یه چند بر هفتواد مر اون حصن رو نام کرمان نهاد
مولوی، جلال الدین بلخی هم درباره اش گفته بود:
شاه نعمت الله ولی هم در وصف کرمان و کریمان گفت:
کبوتر خونه جانا از اون معمور گشت پس به چه دلیل این زیره رو من طرف کرمان می برمهر چند کز روی کریمان خجلیم غم نیس که پرورده این آب و گلیمدر روزی زمین نیس چو کرمان جایی کرمان دل عالمه و ما اهل دلیمحضرت شیخ اجل، سعدی شیرازی هم با رندی تموم در وصف کرمان میگه:که می بره به عراق این بضاعت مزجاه اون طور که زیره به کرمان برند و کاسه به چینمیرزا آقا خان کرمانی از اهالی ادب و شعر این خطه زر خیر هم درباره شهرش اینجور فرمود:گر از ملک کرمان سرایم رواست که هندوستانی خوش آب و هواست
راجی کرمانی هم میگه:
بیال این بر و بوم کرمان زمین ز عز و شرف تابه چر برینزمین تو بالاتر از آسمون مکان تو بالا تر از لامکان
محمد فرخی یزدی هم در وصف کرمان اینجور گفت:
قآنی هم بیت جالبی درباره شیراز و کرمان داره:
اهل کرمان همه راحت و فارغ ز بلا کس بر ایشون نکنه ظلم چه مخفی چه ملاواعظه قزوینی هم به قماش شناسی کرمانیا اشاره داره و اینجور میگه:گر قماش سناسی واسه فرش سرا کدوم قالی کرمان چوب آب و جاروبهحدیث خلد با شیرازیان حالا بدون موند که مشتی زیره زی کرمان برند از بهر کرمانی
دکتر ناظر زاده کرمانی هم در وصف کرمان میگه:
گرت هواست که هیچوقت به عافیت نرسی غریب پرور و خود کش چو اهل کرمان باش
اون چه در کرمان باید خورد . . .
در کرمان، خوردن و نوشیدن بعضی اجناس کرمانیا هم لذتی داره که در دیگه شهرای کشور، غذاهای محلی اون خطه داره.
در کرمان، فالوده کرمانی، آش شولی، چغوک بریزو، حلیم بادمجان و آش شلغم و جو و مخلوط، مخاطبان زیادی داره. ، آبگوشت خاص کرمانی، گندم شیری، کاکل کتف سادانه، زیر جوش، کشک گردو و کشک یونجه، در بخشای دهاتی و عشایری کرمان پیدا میشه. کله جوش، بز قرمه، قاتق شیر و چنگ مال، از جمله غذاهای سنتی این خطه هستن که تست کردنش، خالی از لطف نیس.
سوغات خوشمره کرمان
کرمان از اون جمله استان هاییه که سوغات خوشمره زیادی داشته و هم چون سوغات اصفهان و قم و یزد و تبریز، معروفیت جهانی داره.
قطاب، کلمبه، کماج سهن، برشتو، قووتو، نون چرخی، شیرینی خونگی، مسقطی و خرمابریز، از جمله سوغات خوشمزه دیار کریمانه.
معروف ترین سوغات کرمان
برخیا، قاووت کرمان رو خوشمزه ترین سوغات این دیار می گن.بو و عطر وسوسه انگیزی داره و بسیار مقویه و از زمانای دور تا کنون، با استقبال کرمانیا همراه شده.کرمانیا از این سوغات خوشمزه، در ایام نوروز و به خصوص واسه پذیرایی از مهمانان استفاده می کنن و البته یکی از مشتریان پر و پا قرص قاووت کرمانیا، پیرمردا و پیر زنان این خطه هستن.بانوان کد بانوی کرمانی، از زمانای قدیم، شکلای جور واجور مخلف قوتوا شامل مغز پسته، قوتوی نارگیل، کنجدی، قوتوی خشخاشی و قوتوی معروف که مشکی رنگ بوده رو آماده می کردن.قوتو، لهجه کرمانیه و در واقع یه جور پودر گیاهی بوده که از مخلوط چند بذر و دانه آسیاب شده به عمل میاد.
معمولا قوتو با شکر مصرف می شه که کودکان هم ازش استفاده می کنن.قوتو رو باید یه جور شیرینی دونست که در شکلای جور واجور و طعمای مختلفی تولید می شه.معروف ترین قوتو کرمان، قهوه ای رنگه و معمولا شامل قهوه، شکر، تخم فرقه، خشخاش، جو، بذر کتون، گشنیز، روپاس، مشکی دانه، جدوا، هل باد، هل رسمی، موردانه، تخم کاهوه و البته در بعضی موارد، اونا رو برشته کرد و بعد مخلوط می کنن.در سبک زندگی کرمانیا، خوردن قوتو مانند خوردن قیماق در اردبیل، مرسومه.کرمانیا و حتی دیگه مناطق کشور، قوتو یا قاووت کرمانیا رو به زنان بار دار میدن.
در تولید قوتو، دامنه های گیاهی بسیاری دیده می شه که از اون جمله میشه به تخم گشنیز، کنجد، خشخاش، بذر کتون، مشکی دامنه، آفتابگردان، شاهدانه، هل باد، فلف مشکی، دارچین، تخم کاهو، جو، رازیانه، موردانه، قهوه تاج و مرزنجوش اشاره کرد.این سوغات کرمانیا، داروی گیاهی شفا بخشه.شکلای جور واجور ویتامینا رو داره و پر از اسیدای چرب و اُمگا ۳ بوده و کاهنده فشار خون و کلستروله.از این سوغات واسه افزایش مقاومت زنان در زمان بارداری، کاهش درد عادات ماهیانه، افزایش توان ورزشکاران، کاهش ضعف و ناتوانی ذهنی و جسمی در کودکان و کهنسالان، افزایش شیر دهی زنان، افزایش میل جنسی مردان و تقویت معده نام می برن.
زیره: معروف ترین سوغات کرمان
زیره هتفاد دم، بزرگ و معطره و مخاطبان بسیار داره.
اگه از قالی و جاجیم و پته کرمان بگذریم، زیره کرمان، معروف ترین سوغات این دیاره.همونجوریکه در اول گفتار هم مشاهده کردین، زیره کرمان در ادبیات قدیمی این مرز و بوم، بارها تکرار شده و نشون میده که زیره کرمان، بخشی از تاریخ دیار کریمانه.آب و هوای خشک کرمان دلیل می شه تا شما بتونین نوع مرغوبی از زیره رو در اختیار داشته و اگه به این دیار سفر کنین، بوی غذاهایی که با زیره در کرمان جفت و جور می شه، مشام شما رو حساس می کنه.
زیره های مرغوب کرمان، نه فقط در استان و شهرای دیگه کشور طرفدار داره، بلکه در اون طرف آبا هم مخاطبان بسیار داره.
اگه به دنبال نوع خوب و مرغوب زیره هستین، باید زیره مشکی رنگ جفت و جور کنین که از کوهستانای مرتفع استان بدست میاد و در مغازه ها در بسته بندیای جور واجور عرضه می شه.
کوه چوپار به زیره معروفه و بیشتر از هشتاد درصد زیره این خطه از اون جا عمل میاد.زیره هفتاد دم که در واقع پس از گذشت هفتاد روز از عید نوروز به عمل میاد، از جمله زیره های مرغوب این خطه س.در واقع ۷۰ روز پس از گذشت نوروز یعنی در دهم خرداد، هوا بسیار گرم بود و بستر خوبی واسه پرورش زیره جفت و جور می شه.
کلمبه کرمان
واسه نسل جوون، معروف ترین شیرینی دیار کریمان، کلمبهه.شیرینی مثل نون کشمشی خودمون ولی این کجا و اون کجا....کلمبه با خرمایی که در کرمان به عمل میاد جفت و جور شده و در اون از گیاهان معطر و دیگه مغزها مانند مغز بادام، مغز پسته و مغز گردو نیاز استفاده می کنن.کلمبه پزیای کرمان هم چون سوهان پزیای قم و گز سازای اصفهان، بخشی از کار و کاسبی کرمان رو به خود دادن.نقش و نگاری که روی این کلوچه زرد رنگ قرار میگیره، اونو با بقیه کلوچهای جدا می کنه.
در کلوچه شمال، از خرما استفاده نمی شه اما مایه اصلی کلمپه کرمانیا، خرماست.
قبلا درباره خرماای ایران، گفتار جامعی ارائه کردیم.
نوعای جورواجور کلمبه با مغزای جورواجور در بسته های جور واجور در دسترسه و بهترین اون، نوع گردویی بوده که معمولا از شهد خرما درست می شه و در کل، کلمبه به درد بخور تر از شیرینی هاییه که امروزه بلای جون مردم شده.
برشتو
برشتو همون برشتوکه. شیرینی خوشمزه لوزی شکلی که تا کریب آرد سرخ شده در روغن و شکر و خرما و پودر هل درست شده و آرد نخود چی هم در اون مخلوط می کنن. برشتویی که در اون خرما به جای شکر باشه. برشتوی خرمایی می گن و در بسته ها و رنگای مختلفی در دسترس میشه.
کماج
از سوغات معروف کرمانیا، کماج کرمانه. شیرنی مقوی و انرژی رو که مخاطبان بسیار داره و از آرد گندم و آرد سهم که همون آرد جوونه گندمه به دست میاد. در میان کماج، خرما، مغز گردو، مغز بادام، مغز پیسته و شکلای جور واجور اودیه ها قرار میگیره. کماج سهن رو با شیرینی طبیعی خرما می پزن و به خاطر همین، یه شیرینی سالم و مقویه.
مسقطی
مسقطی در شهرای جور واجور ایران پیدا میشه و حتی تهرانیا هم بعضی وقتا به عنوان شیرینی خونگی ایام نوروز، ازش استفاده می کنن. در دیار کریمان، مسقطی سیرجان از همه معروف تره. زعفران قائنات وقتی با گلاب کاشون و شکر و روغن و نشاسته مخلوط شه و روی اون تا داغه، خلال بادام و پسته و گردو و هل سبز بپاشند، ترکیبی وسوسه انگیز رو تشکیل میده که واسه عصرانه با چایی، مطلوبه.
خرما و گردو
شاید تعجب کنین که کرمان، یکی از قطبای تولید گردو در ایرانه. باغای گردوی کرمان، یکی از دیدنیای این دیار حساب شده و هم چون نخلستانای جنوب، مخاطبان بسیار داره.
در شهرستانای غربی، جنوبی و شمالی کرمان، از جمله بافت، سیرجان و زرند و شهر بابک و رابر و بردسیر می تونیم درختان گردو و گردوی تازه مشاهده و بخریم. در کرمان، بم، یکی از قطبای تولید خرما بوده و شهر خرما اسمشه و معروفیت جهانی اش به واسطه بزرگ ترین بنای خشتی گیتی (ارگ بم) است. خرمای کرمان، از مرغوب ترین خرماهای ایرانه که در کشورای بسیاری هم پیدا میشه. خرمای مضافتی کرمان با پوست لطیف و رنگ قهوه ای از خوش خوراک ترین خرماهای جهان هستش که با امید به اینکه اگه به این دیار رفتید و خرمای کرمان جفت و جور شد، فرهنگ خرما خوری رو جانشین شیرینیای مصنوعی روزگار عصر مدرن کنین.
سوهان کرمان
شاید واسه شمام عجیب باشه که سوهانی به جز سوهان قم رو ببینین! بله! کرمان هم سوهانی داره مخصوص به خود که اتفاقا در زرند کرمان تولید می شه.
معروفیت زرند، تا حدودی به این سوغات ربط داره.
این سوهان، خیلی ترد تر از سوهان قمه و لایه لایه عرضه می شه.
سمنوی کرمانی
سمنو کرمانی فرق زیادی با شکلای جور واجور سمنویی که تا کنون میل کردین نداره. اما معروفیتش در این استان به دلیل طبخش در زمان خاصیه. سمنو همیشه در اوایل بهار و پایان هر سال، طبخ و در مناطق دهاتی و کم تر شهری شده این خطه، دیگای بزرگی دیده می شه که واسه درست کردنش، شب تا صبح باید پای دیگ بیدار بود و عصاره جوونه گندم و آرد گندم رو در یگ مسی، هم زد.
حلوای کرمان
حلوای کرمان رو با حلوا ارده کاشون و محلات اشتباه نگیرید. به دلیل زیادی پسته رفسنجان کرمان، در طبخ شیرینیای خوشمزه این خطه،از پسته بسیار استفاده می شه.
حلوای کرمان هم یه جور حلوای پسته ای بوده که در ترکیب اون، از آرد و کره و پودر قند و پودر پسته و زعفران و گلاب و هل بهره می گیرن. البته کرمان حلواای دیگری هم داره که از اون جمله میشه به حلوی آرد برنج، حلوا گردو، حلوای نارگیل، حلوای کشو، حلوای گل زرد و حلوای نخود اشاره کرد.
البته شیرینی دیگری هم به نام حاج پسته در کرمان هست که مثل حاج بادامی یزد بوده و در جفت و جور این شیرینی، هل و گلاب و تخم مرغ و پودر قند و پودر پسته استفاده می شه.
گیاهان دارویی و عرقیات
گیاهان دارویی و عرقیات کرمان از جمله سوغاتیای کرمانه. در میان اونا، حنا، سدر و کتیرا که واسه پوست و مو بسیار پیشنهاد می شه ، معروفیت بیش تری داره.
از این گیاهان دارویی در کرمان خرید کنین. اگه به روستای لاله زار در دامنه کوه های هزار استان برید، گل زاری رو مشاهده می کنین که هم چون گل زارای سوباتان گیلان و کوهرنگ چهار محال و بختیاری، بسیار زیباست. در این گل زارا، گلابی به عمل میاد که اگه بهتر از گلاب ناب کاشون نباشه، پایین تر نیس.
گلاب لاله زار با گلاب قمصر، در رقابت بوده و یکی از اجناس صادراتی استان رو تشکیل میده. گلاب عرق نعناع، عرق زیره، عرق نسترن و عرق بیدمشک هم چون عرقیات شیرازیا، در داخل و خارج کرمان، مشتریان بسیاری داره.
پسته کرمان
صحبت از پسته کرمان، مثل صحبت از کلوچه شمال و گز اصفهان و سوهان قم و باقلوای یزد، سخن به گزافه س. دنیا، ایران رو با فرش و پسته و خاویار و زعفران می شناسه که پسته کرمان، معروف ترین سوغات ایران در جهان هستش.
پسته های رفسنجان معروفیت بیش تری داره اما جاهای دیگه هم مرغوبیت خاص خود رو داره.
پیشنهادای همیشگی ما
۱- سوغات کرمان، شهره خاص و بیشتر و آوازه جهانی داره.
واسه برند سازی و بازاریابی میدون این اجناس در بازارای جهان، مسئولان بازرگانی و گردشگری استان به همراه فعالان گردشگری و تجارت ایران فعالیتای زیادی رو در دستور کار بذارن.۲- سایت کامل چند زبانه و چند رسانه ای واسه معرفی سوغات کرمان در فضای مجازی راه اندازی شه.
حضور سوغات ایران به خصوص دیار کریمان در فضای مجازی، رونق اقتصاد گردشگری این خطه رو هم در بر می گیره.۳- سوغات کرمان رو تا حدود زیادی میشه بدون شکر هم پیدا کرد.
فرهنگ خشکبار خوری رو از کرمانیا میشه یاد نمی گیرین و در سبک زندگی ارگانیک دنبال کرد .
۴- فعالان کارآفرینی ایران، با در نظر گرفتن رونق گرفتن گردشگری و سوغات حلال در کشورای جور واجور دنیا، از ظرفیتای سوغات کرمان استفاده کرده و با راه اندازی پرتالا و بسته های کوچیک سوغات کرمان، اونو در داخل و بیرون مرز کشور عرضه کنن.اگه به کرمان رفتید، نظر خود رو درباره سوغات کرمان که در این گزارش معرفی کردیم، بگید.در بخش سوم، به معرفی جاذبه های گردشگری دیار کریمان می پردازیم.بزودی ۲۰۰ اثر این استان به فهرست آثار ملی کشور اضافه می شه که با امید به اینکه سهم کرمان از آثار جهانی ایران در فهرست یونسکو زیاد شه.
[ منابع: اداره کل گردشگری کرمان، خبرگزاری ایسنا، خبرگزاری مهر، سوغات ناب، روزنامه ایران ]
